Orijinal kelimemiz Hyperfocal Distance; ama Türkçe olarak Hiperfokal Mesafe, Hiperfokal Uzaklık ya da Hiperfokal Nokta vb. birbirinden değişik çevrimler kullanılıyor. Tam olarak Türkçe karşılığı şimdiye kadar kullanılmamış, ben de en sık kullanılan Hiperfokal Mesafe terimini kullanmayı tercih ettim. İsminden dolayı öyle çok karmaşık bir şey olduğunu düşünmeyin. Aslında daha çok manzara fotoğraflarıyla ilgilenenler için netlik kavramıyla ilgili, pratik bir anlam taşıyor.
Hiperfokal Mesafe nedir?
Herhangi bir fotoğrafta (ayarlarımıza göre) netleme mesafemiz bize belli bir büyüklükte Alan Derinliği sunar. Genel, pratik bir kabul olarak bu alan derinliğinin 1/3 lik kısmı netleme düzleminin ön tarafında, 2/3 lik kısmı netleme düzleminin arka tarafındadır. (Tam olarak doğru olmasa da pratik kullanım için bu kabul idealdir.)
Netleme mesafemizi sonsuz olarak ayarladığımızda da belli bir alan derinliği elde ederiz. Sonsuzdan fotoğraf makinesine doğru yaklaşarak netliğin bozulmadığı en yakın noktayı bulursak. Bu noktaya Hiperfokal Mesafe diyebiliriz.
Hiperfokal Mesafe ne işe yarar?
Eğer Hiperfokal Mesafeye netleme yaparsanız en büyük alan derinliğini elde edebilirsiniz. Böylelikle çektiğiniz fotoğrafta net olmayan neredeyse hiç bir bölge kalmaz. Farklı noktalara netleme yaptığınızda aşağıdaki sonuçlarla karşılaşırsınız. Örneğin ilk ağaca netleme yaptığımızı düşünelim:
Biraz daha ileriye, üçüncü ağaca netleme yapalım:
Bunlar pek işimize yaramadı. Eğer sonsuza netleme yaparsak biraz daha iyi bir sonuç alabiliriz; fakat yine yeterli düzeyde net alanımız olmayacak ve yakın sayılabilecek tüm objelerde netsizlik hakim olacaktır.
Bu durumda Hiperfokal Mesafe yardımımıza koşuyor. Eğer Hiperfokal Mesafeye netleme yaparsak arka tarafta bu noktadan sonsuza kadar olan kısım ve ön tarafta da Hiperfokal Mesafenin yarısı kadar olan bölge net alan derinliği içerisinde kalacaktır.
Hiperfokal Mesafe Nasıl Hesaplanır?
Günümüzde bu mesafeyi hesaplamak çok kolay. Herkesin elinde akıllı cep telefonları bulunuyor, bu telefonlara kuracağınız bir uygulama veya Alan Derinliği Hesapla sayfasından kolaylıkla yapabilirsiniz. Ben akıllı telefon olarak Apple kullanıyorum, IOS için uzun süredir DOF plus isminde bu işi yapan bir programım var ve gerektiğinde işime yarıyor. IOS için hiperfokal mesafe hesaplayan başka programlar da var, örneğin SetMyCamera ya da Hyperfocal gibi. Android için ise HyperFocal Pro veya DOF Calculator gibi programları kullanabilirsiniz.
Aslında Hiperfokal Mesafeyi hesaplamak için bir formül var; ama kimsenin uğraşacağını sanmıyorum, formül ve detaylı okuma yapmak isteyenler için bağlantı: Hyperfocal Distance.
Hiperfokal Mesafe ve Diğer Gerçekler
Manzara fotoğrafı çekmeyi seviyorsanız ve Hiperfokal Mesafe kavramını bu yüzden öğrenmek istiyorsanız size başka tavsiyelerim olacak. Öncelikle Manzara fotoğrafı çekerken diyafram değerinizi minimum f/8 olacak şekilde ayarlayın. f/11 veya f/13 olarak ta kullanabilirsiniz. Diyaframı daha fazla kısmanız halinde keskinlikte azalma olabilir. İkincisi ise sağlam bir tripod ve kablolu/kablosuz deklanşör kullanmanız.
Benim burada Hiperfokal Mesafe kavramını incelemek istememin sebebi ise özellikle yıldız, Samanyolu veya kuzey ışıklarını çekerken yaşadığımız bazı sıkıntılar. Bu tip çekimlerde diyafram değerini minimumda tutmanız, yani diyaframı en açık halde tutmanız gerekiyor. Böyle olunca da alan derinliği oldukça dar oluyor. Sonsuza netleme yaparak çekilen Samanyolu fotoğraflarında ön plana bir ağaç veya ev yerleştirdiğinizde onu da alan derinliği içerisinde bırakabilirseniz işte o zaman fotoğraf elle tutulur hale geliyor.
Yani kısacası Samanyolu’nu içeren bir kadraj ile çekim yapıyorsanız Hiperfokal Mesafeden kısa bir mesafeye netleme yapmayın.
Elbette keskinlik veya netlik çok belirgin kavramlar değiller. Önceleri fotoğrafları fotoğraf kağıdına basarak ve belirli mesafeden bakarak incelerdik. Özellikle fotoğrafın dijitalleşmesinden sonra, fotoğraflarımızı incelerken %100 boyutuna getirip bilgisayar monitöründe piksel piksel incelemeye başladık. Böyle bir incelemede yukarıda bahsedilen net alan derinliği içerisinde kalan objelerin keskinliği sizi tatmin etmeyebilir. Fakat emin olun ki baskı aldığınızda o fark ortadan kalkacaktır.
Merhaba, Bu sayfada verilen bilgileri oldikca faydali buluyor ve faydalaniyorum. Bunun icin tesekkurler. Sorum su; Portre, model, grup ya da urun cekimi yaparken bu objelerin 1 veya 1,5 metre cevresini de netleyebilmek ve keskin bir fotograf elde etmek icin hiperfocal mesafeyi ve diyafram acikliginin ne olmasi gerektigini nasil hesaplamak gerekir. Örnegin 5 metre mesafeden 50, 85 veya 135 mm sabit odak uzakligi olan bir lens ile yukarida yazdigim objenin 1 veya 1,5 metre dairesel alanini da net ve keskin yapabilmek icin nasil bir hesaplama yapilmalidir. Yoksa bu hiperfocal mesafe formulu sadece manzara fotograflari icin mi gecerlidir. Umarim sorum anlasilir olmustur. Cevap verirseniz memnun olurum. Simdiden tesekkurler.
Selçuk Bey merhaba, netleme düzlemsel bir olaydır. Yani bir modeli netlediğinizde, eğer modelin kameradan uzaklığı 3 metre ise, aslında sizin yaptığınız şey makineyi 3 metre uzaklığa ayarlamak olur. Dolayısıyla 3 metre uzaklıkta bulunan her şey net olacaktır. Ön ve arkası derken daha kısa mesafe mesela 2,5 metre veya 4 metre gibi uzaklıklar demek istiyorum. Yani modelin çevresi zaten net olur. Netleme dairesel bir alana yapılmaz. Düzleme yapılır. Hesaplama için örnek olarak verdiğim programları veya web sitelerini kullanabilirsiniz.
Merhaba, öncelikle çok bilgilendirici bir yazı teşekkür ederim.
Manzara fotoğrafı çekerken yanımızdametre mi bulundurmalıyız? Hiperfokal mesafeye tahmin yoluyla netlersek sorun yaşar mıyız?
Üçüncü sorum ise şu: Siz bu yöntemi sık kullanıyor musunuz?
Şimdiden teşekkürler :)
Hayır metre bulundurmanıza gerek yok, tahmin ederek yapabilirsiniz. Hayır ben pek kullanmıyorum, çünkü manzara fotoğrafı çekmiyorum.
Merhaba Hakkı Bey,
Azgezmişten de sizi takip ediyorum. Size facebook tan da yazdım :) harika bir yazı olmuş öncelikle tebrik ederim. Peki çektiğiniz bu foto size mi ait? ve hangi makine ve özelliklerinde çekim yaptınız. Malum bize de lazım olacak :) Teşekkürler.
Kadir Bey elbette bana ait, burada paylaştığım tüm fotoğraflar gibi. 2013 yılı Şubat ayında çekmiştim. O zamanlar Canon 5D Mk3 kullanıyordum. Objektif olarak 16-35mm f/2.8. EXIF değerleri: 13 saniye pozlama, f/2.8 ve iso:800. Fakat aklınızda olsun, kuzey ışıklarının şiddeti her zaman farklı olabilir. Bazı zamanlarda pozlama yapmadan görmeniz mümkün olmayabilir bile.